Educatie voomalig Nederlands-Indië

Hoewel het lang geleden is dat de Tweede Wereldoorlog beëindigd is, voelen zelfs jongvolwassenen de doorwerking hiervan.

Stemmen van naoorlogse generaties is een aangrijpende documentaire van fotograaf en filmer Armando Ello en schrijfster Simone Berger. De makers geven een stem aan de tweede en derde naoorlogse generatie, die opgroeiden met ouders en/of grootouders die in voormalig Nederlands-Indië de Tweede Wereldoorlog aan den lijve hebben ondervonden. Mede door de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië, die na de zogenoemde bevrijding op 15 augustus 1945 uitbrak, stonden velen jarenlang bloot aan angst, onderdrukking en discriminatie. Van eind 1945 tot 1968 kwamen in vijf golven ruim 300.000 personen naar Nederland om een nieuw bestaan op te bouwen.

Vijf literaire schrijvers van de tweede generatie en vier jongvolwassenen van de derde generatie die op een artistieke of professionele wijze hun familiegeschiedenis dagelijks in hun werk gebruiken, geven een stem aan de doorwerking van (oorlogs) trauma’s en het koloniale verleden.

Welke thema’s?

De documentaire sluit aan bij de thema’s oorlog, koloniaal verleden, overdracht van transgenerationele trauma’s, discriminatie, vooroordelen, identiteit, vrijheid en herdenken. Het zijn persoonlijke verhalen die je meenemen naar een verleden dat nog steeds doorwerkt bij ruim twee miljoen Nederlanders die roots hebben in het voormalige Nederlands-Indië. In heel breed perspectief en op een toegankelijke wijze komen het transgenerationele aspect en het fysiologisch deel van stress en trauma aan bod. De leerling komt meer te weten over het koloniale verleden van Nederland, de invloed van de Japanse bezettingsjaren tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië en de daaropvolgende onafhankelijkheidsstrijd. De documentaire onderstreept het belang van het blijven delen van de verhalen over de oorlog.

Waarom aan de slag met dit lesmateriaal?

Diverse Nationale Vrijheidsonderzoeken, uitgevoerd door het Nationaal Comité 4 en 5 mei, hebben aangetoond dat er in de huidige schoolboeken nog steeds weinig is terug te vinden over de geschiedenis van voormalig Nederlands-Indië. En dat docenten dit een belangrijk onderwerp vinden, maar het hen vaak aan aanvullend lesmateriaal ontbreekt.

In 2022 werd door de commissie ‘Versterking kennis geschiedenis voormalig Nederlands-Indië’ een onderzoek uitgevoerd. Op 8 februari 2023 overhandigde de commissie het adviesrapport Deel en Verbind aan de overheid. Het doel van de commissie is dat de kennis over de geschiedenis van Nederlands-Indië in de samenleving vergroot wordt via het onderwijs en andere (culturele) instellingen.

Om het heden te begrijpen hebben we kennis uit het verleden nodig. Ruim 2 miljoen Nederlanders die roots hebben in Nederlands-Indië zijn gevormd door hun familiegeschiedenis, waarin het oorlogs- en koloniale verleden als een rode draad door hun leven loopt. De herinneringen werken tot op de dag van vandaag door bij de volgende generaties. De diverse aanvullende lespakketten en documentaires op deze website, waarin ooggetuigen en hun directe nazaten centraal staan, kunnen bijdragen aan duurzame verankering van kennis over en begrip voor deze koloniale geschiedenis. Vaderlandse geschiedenis die van ons allemaal is.

Werkwijze voor docenten

Dit lesmateriaal is onderdeel van de documentaire Stemmen van naoorlogse generaties. Hoe oorlog en koloniaal verleden doorwerken. Afhankelijk van de beschikbare tijd zijn er diverse mogelijkheden. Je kan ervoor kiezen klassikaal de documentaire (84 min.) te bekijken en met de vragen uit lesbrief 1 met de leerlingen in gesprek te gaan (30 min.).

Er kan ook gekozen worden voor een willekeurige lesbrief met filmfragmenten en vragen. Hierin zijn diverse thema’s verwerkt met zowel groepsopdrachten als individuele opdrachten.

Bij elke lesbrief vind je achtergrondinformatie over de geïnterviewde persoon naast themawoorden en leerdoelen voor de leerling. Per lesbrief kan gekozen worden uit één of meerdere (groeps)opdrachten, afhankelijk van de beschikbare tijd, interesse en aansluiting op het lesmateriaal vanuit de vakgroep Geschiedenis, Nederlands, CKV of Mens en Maatschappij. Dit staat ter suggestie bovenaan elke lesbrief.